هادی اربابی از تیم شاپرک آبی در استیج با ارائه اطلاعاتی دربارۀ اکوسیستم نوآوری سخنرانی را آغاز کرد و گفت: با بررسی یکسری از داده‌های مرتبط کشورهای خاورمیانه از زاویهٔ دیگری به جایگاه اکوسیستم نوآوری در ایران نگاه کردیم و آن را اکوسیستم پاکستان نام نهادیم.وی ادامه داد: امارات متحده عربی با ۲۸ مترمربع، ترکیه با ۴۵ مترمربع، عربستان سعودی با ۶۶ مترمربع، مصر با ۶۷ مترمربع، پاکستان با ۷۶ مترمربع و ایران با ۱۰۹ مترمربع به همراه ۱۸ کشور دیگر اکوسیستم نوآوری خاورمیانه را تشکیل می‌دهند که با نگاه به معتبرترین رتبه‌بندی اکوسیستم‌ها در دنیا و استارتاپ‌ها، مشاهده می‌کنیم که همهٔ کشورهای خاورمیانه تقریباً رشد قابل‌توجهی از لحاظ شرایط اکوسیستم استارتاپی در سه سال اخیر داشتند و در این میان اکوسیستم نوآوری پاکستان به اکوسیستم نوآوری ایران بسیار نزدیک است.

اربابی با اشاره به رشد قابل‌توجه کشورهای خاورمیانه از لحاظ شرایط اکوسیستم استارتاپی در خاورمیانه از سال ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۴ مطرح کرد: امارات با ۱۵ رده، عربستان سعودی با ۲۲ رده، مصر با چهار رده، ترکیه با چهار رده و ایران با سه رده توانستند جایگاهشان را در رتبه‌بندی ارتقا دهند. امارات متحده عربی طی سال‌های ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۲ توانسته با پنج میلیارد و ‌100 میلیون دلار، ترکیه با یک میلیارد و ۹۳۰ میلیون دلار عربستان سعودی با بالای یک میلیارد دلار و پاکستان با حدود یک میلیارد دلار سرمایه جذب کنند؛ اما برای ایران افت قابل‌توجهی در این سه سال فقط با جذب سرمایه 200 میلیون دلار را شاهد هستیم؛ طی این سه مدت سهم کشورها از کل اکوسیستم نوآوری دنیا کمتر از چهار درصد کل منطقهٔ خاورمیانه و کمتر از چهار درصد از کل اکوسیستم نوآوری دنیا بود.

مدیر عامل واحد مشاوره مدیریت شرکت شاپرک آبی اظهار داشت: امارات متحده عربی و عربستان سعودی در این سه سال ۶۳ درصد، مصر و پاکستان ۲۷ درصد و ایران به همراه بقیه کشورها 10درصد از کل فاند اکوسیستم نوآوری خاورمیانه را به خود اختصاص داده است.

وی افزود: متوسط رشد GDP کشور مصر 4.5%، کشور پاکستان 3.3% و ایران 3.5% درصد است که ایران با اختلاف کم به کشور پاکستان از لحاظ اقتصادی، سیاسی، جغرافیای منطقه‌ای در خاورمیانه بسیار نزدیک و شبیه است؛ چراکه خیلی از منابع مالی خارجی در این سه سال در اقتصاد و اکوسیستم نوآوری پاکستان استفاده نشده است.
هادی اربابی وضعیت اکوسیستم سال 2024 را با سال 2017 مقایسه کرد و گفت: اگر بهار سال ۲۰۱۷ را به‌عنوان مبدأ نمایه در جایگاه ۱۰۰ در نظر بگیریم به‌طورکلی سرمایه‌گذاری جذب در اکوسیستم جهانی دو برابر شده است، این رشد در خاورمیانه نسبت به ایران 9 برابر و نسبت به دنیا سه برابر رشد سریع داشته است.

همچنین حامد نیاوند در این استیج "ما کجا ایستاده‌ایم؟" بیان داشت: اکوسیستم بیزینس مدل‌های پیچیده‌تر به بیزینس مدل‌های هیبرید در عربستان سعودی و امارات متحده عربی 67% سرمایه‌گذاری شده است؛ ولی در کشورهای مصر و پاکستان به‌عنوان دو کشوری که هنوز اکوسیستمشان رشد قابل‌توجهی نداشته است اکثراً در B2B و B2C در بیزینس مدل‌های هیبرید سرمایه‌گذاری نمی‌شود و در خاورمیانه سرمایه‌گذاری کشورهای مختلف قریب به ۸۴% در صنعت‌های قدیمی‌تر را شاهد هستیم.

مدیر عامل مشاوره مدیریت شرکت شاپرک آبی با بیان اینکه استعداد، مهاجرت و میزان دسترسی به منابع انسانی از مهم‌ترین بحث‌های شایع در اکوسیستم است، گفت: هر اکوسیستمی به‌شدت در معرض مهاجرت نیروهاست، بر اساس آمار بانک جهانی هر ساله ۴۰ هزار نفر در ایران، ۱۶۰ هزار نفر در پاکستان و 30 هزار نفر در مصر مهاجرت می‌کنند؛ اما چرا ایران در اکوسیستم با رشد قابل توجهی از پاکستان و مصر عقب‌تر است؟

نازیلا یارمحمدی، مدیرعامل مدرسهٔ مشاوره مدیریت شاپرک آبی در ادامه نشست ویژگی‌های کمی و کیفی نیروهای انسانی در کشورهای ایران و پاکستان را تحلیل کرد و افزود: بر اساس رشد سرعت در نمودار استارتاپ‌ها در پاکستان اگر در نظر بگیریم که الان تعداد مسئله نیست؛ بلکه مسئله مهم، کیفیت نیرو است کشور پاکستان نیروی نخبه دانشگاهی را انتخاب می‌کند تا پس از اتمام تحصیل و بازگشت بتواند از صندوق‌های سرمایه‌گذاری آن کشور استفاده کند؛ در واقع تمایز اصلی در مهارت و مدیریت است.

یارمحمدی تصریح کرد: به نظر من نیرویی که از ایران مهاجرت می‌کند برنمی‌گردد؛ ولی فرهنگ کشورهای پاکستان، هند و کشورهای شبه‌جزیرهاین گونه نیست.